Artykuły

Nadczynność kory nadnerczy, czyli zespół Cushinga, jest jednym z najczęściej opisywanych schorzeń endokrynologicznych u psów, rzadziej występuje u kotów.

Co to jest zespół Cushinga?
Jest to zespół objawów klinicznych, które wynikają z podwyższonego poziomu hormonów – glikokortykosteroidów. Hormony te mają swój udział w regulowaniu wielu szlaków metabolicznych i procesów odpornościowych organizmu. Ich produkcja w nadnerczach regulowana jest przez nadrzędny gruczoł dokrewny – przysadkę mózgową. Przysadka wydziela hormon tropowy – kortykotropinę, w skrócie ACTH, który stymuluje nadnercza do syntezy sterydów. Na zasadzie wzajemnej relacji między tymi narządami, zwiększony poziom sterydów będzie powodował równoczesne zmniejszanie wydzielania ACTH przez przysadkę. W zdrowym organizmie powstaje więc dynamiczna równowaga pomiędzy poziomem sterydów i kortykotropiną. W zespole Cushinga dochodzi do zaburzenia tej równowagi.

Jakie mogą być przyczyny i objawy zespołu Cushinga?
Choroba praktycznie zawsze związana jest z procesem nowotworowym, któremu ulegają albo przysadka mózgowa, albo nadnercza. W około 80-85% przypadków choroba wynika z powstania gruczolaków przysadki. Są to łagodne nowotwory wytwarzające ACTH. Tę postać choroby określamy jako wtórną nadczynność kory nadnerczy. Przyczyną pozostałych 15-20% przypadków są guzy nadnerczy. Mogą być one łagodne lub złośliwe, a częstotliwość występowania tych dwóch typów jest zbliżona. Niezależnie od rodzaju guza mówimy wówczas o pierwotnej nadczynności kory nadnerczy. Zarówno w pierwszej, jak i w drugiej postaci choroby, dochodzi do zaburzeń równowagi hormonalnej wskutek nieprawidłowego oddziaływania na siebie przysadki i nadnerczy. Trzecia forma, określana jako jatrogenna, może powstać wskutek długotrwałej terapii lekami sterydowymi. Pojawiają się wówczas typowe objawy kliniczne dla zespołu Cushinga, takie jak: poliuria (wzmożone oddawanie moczu), polidypsja (zwiększone pragnienie), polifagia (nadmierny apetyt), powiększenie obrysu brzucha czyli tzw. żabi brzuch, zmiany skórne z wyłysieniami, senność, apatia, osłabienie, rzadziej objawy neurologiczne. Nie wszystkie muszą występować jednocześnie, a ich nasilenie może być zmienne. Dlatego ostateczne rozpoznanie musi być postawione na podstawie badań laboratoryjnych. Można więc na pierwszy rzut oka pomyśleć, że pies się starzeje, bo jest mniej aktywny, ma gorszą sierść, trochę utył i nieco dłużej oddaje mocz. Objawy te wcale nie muszą wynikać ze starości, tylko być konsekwencją zespołu Cushinga. Choroba rozwija się powoli i część objawów może zostać niezauważona przez opiekuna.

W jaki sposób diagnozuje się tę chorobę?
Rozpoznanie choroby Cushinga jest kilkuetapowe i powinno być oparte o badania laboratoryjne i obrazowe. Jak przy każdym problemie zdrowotnym, rozpoczynamy od badania krwi i moczu. W wynikach badań możemy znaleźć szereg odchyleń np. podwyższenie poziomów enzymów wątrobowych w biochemii krwi czy obniżenie ciężaru właściwego moczu. Zmiany tych parametrów mogą jednak dotyczyć także innych jednostek chorobowych, dlatego do dalszej diagnostyki zespołu Cushinga wykorzystuje się przede wszystkim testy hormonalne. Należy wykonać test hamowania deksametazonem lub test stymulacji ACTH. Badanie obrazowe USG pozwala z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić lub wykluczyć guza nadnerczy.

Jakie są metody leczenia?
Pierwotną nadczynność kory nadnerczy można leczyć operacyjnie poprzez usunięcie zmienionego nowotworowo nadnercza. Przed zabiegiem konieczna jest dokładna ocena stanu ogólnego pacjenta, odpowiednie przygotowanie do zabiegu, a po resekcji (usunięciu) nadnercza – niezbędna może być hormonalna terapia wyrównująca, zanim drugie nadnercze podejmie swoją funkcję. W przypadku wtórnej nadczynności kory nadnerczy, postępowaniem z wyboru jest zastosowanie terapii farmakologicznej blokującej produkcję sterydów przez nadnercza. Jej celem jest zmniejszenie nasilenia objawów klinicznych. Najczęściej stosuje się weterynaryjny lek doustny zawierający trilostan, podawany w domu przez właściciela. Podczas leczenia bardzo ważny jest monitoring. Należy regularnie wykonywać kontrole uwzględniające badania krwi i testy hormonalne. Równie istotne są także obserwacje prowadzone przez właściciela, takie jak ocena ilości wypijanej wody i oddawanego moczu, kontrola masy ciała i ogólnego samopoczucia pupila. W tym celu najłatwiej prowadzić szczegółowy dzienniczek zdrowia psa, co ułatwi pracę lekarzowi i korzystnie wpłynie na dalsze postępowanie. Częstotliwość wizyt i badań kontrolnych ustalana jest zawsze indywidualnie dla każdego pacjenta. Początkowo co kilka dni, tygodni, następnie, jeśli choroba jest dobrze kontrolowana, zaleca się wizyty u lekarza weterynarii co minimum trzy miesiące. Dodatkowo, należy pamiętać, że oprócz oceny klinicznej i badania krwi, u zwierząt chorych na nadczynność kory nadnerczy (zespół Cushinga) powinno się okresowo wykonywać badanie moczu, ponieważ nadmiar hormonów sterydowych w organizmie powoduje „przykrycie” objawów zapalenia pęcherza, które ostatecznie może doprowadzić do uszkodzenia nerek i ich niewydolności. Podsumowując, zwierzę cierpiące z powodu zespołu Cushinga jest pacjentem chorym przewlekle i wymaga troskliwej opieki ze strony właściciela i sumiennie wykonanych badań ze strony lekarza.