Artykuły

NASZ EKSPERT
Na pytania odpowiada 
lek.wet. Olga Aniołek 
Specjalista Weterynaryjnej Diagnostyki Laboratoryjnej 
z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie.

Choroby uszu psów i kotów są powszechne. W praktyce lekarsko-weterynaryjnej około 20 % psów i około 10 % kotów cierpi na różne dolegliwości: od łagodnego zapalenia przewodu słuchowego zewnętrznego do ciężkiego zapalenia ucha środkowego. Nierzadko objawy kliniczne zaczynają być widoczne, gdy choroba staje się bardzo zaawansowana i bolesna.

Dlaczego dbanie o uszy psa i kota jest ważne?
Choroby uszu występują u kotów i psów w każdym wieku. U psów ze zwisającymi uszami, kształt i kierunek zewnętrznego przewodu słuchowego sprzyja powstawaniu zapaleń – z powodu niewystarczającej wentylacji kanału słuchowego. Zwiększone zagęszczenie tkanki gruczołowej skutkuje większą wilgotnością wewnątrz kanału, wtedy wzrasta prawdopodobieństwo namnażania bakterii i drożdżaków (labrador retriever, cocker spaniel). Szczególnie te rasy psów wymagają 
stosowania programu profilaktycznego, indywidulanie dobranego przez lekarza weterynarii. Odpowiednia profilaktyka polegająca m.in. na systematycznym czyszczeniu uszu przy pomocy dostępnych na rynku preparatów pielęgnacyjnych oraz wykonywanie regularnych badań kontrolnych, jest niezbędne dla zapewnienia właściwego komfortu życia psów i kotów.

Jakie dolegliwości związane z kanałem słuchowym mogą pojawić się u psa, a jakie u kota?
Główne przyczyny, to problemy dermatologiczne, które wpływają na stan skóry wyścielającej kanał ucha. Schorzenia skórne takie, jak: atopia, alergia pokarmowa, inwazje pasożytnicze, ciała obce, niedoczynność tarczycy, często wywołują objawy 
w zewnętrznym kanale słuchowym. Rzadziej występujące choroby, to np. brak równowagi hormonów płciowych, syndrom Cushinga, choroby autoimmunologiczne, takie jak pęcherzyca i toczeń rumieniowaty układowy, zaburzenia rogowacenia, rumień wielopostaciowy. Gdy rutynowa terapia przewlekłego zapalenia przewodu słuchowego zewnętrznego zawodzi, powinno się uwzględnić w dalszym postępowaniu różnicowym możliwość istnienia guza lub narośli w kanale. Polipy zapalne u kotów są najczęściej spotykanymi nienowotworowymi naroślami w obrębie kanału ucha. Do czynników wtórnych, wikłających należą m.in. bakterie np. saprofityczne gronkowce, paciorkowce, gronkowiec złocisty, pałeczka ropy błękitnej, drożdżaki.

W jaki sposób leczy się kanały słuchowe?
Podstawą jest dokładne wyczyszczenie przewodu słuchowego, nie tylko dla celów diagnostycznych, ale również terapeutycznych. Środki stosowane do płukania usuwają wydzielinę, która znacząco utrudnia skuteczną terapię, a także toksyny bakteryjne, zanieczyszczenia zewnątrzpochodne, złuszczone komórki oraz wolne kwasy tłuszczowe. Jeżeli przewód słuchowy nie jest całkiem drożny, bardzo ważne jest zmiękczenie nagromadzonej wydzieliny przy użyciu środków rozpuszczających woskowinę. Konieczne jest sprawdzenie ciągłości błony bębenkowej przed płukaniem, ponieważ może to wpłynąć na wybór zastosowanego preparatu. Lek powinien być pozostawiony na około 5-10 minut, w przewodzie, a następnie wypłukany solą fizjologiczną. Szczególnej ostrożności wymaga postępowanie pielęgnacyjne i lecznicze w przypadku zapalenia uszu u kotów. Gatunek ten jest znacznie bardziej narażony na problemy wynikające z podrażnienia ucha środkowego. Nie wolno czyścić uszu patyczkami kosmetycznymi, ani u psów ani u kotów, a jedynie za pomocą specjalistycznych płynnych środków leczniczych. Zapalenie uszu jest jedną z grup chorób, której leczenie bywa frustrujące dla lekarzy weterynarii i właścicieli. Po pierwsze musimy zawsze pamiętać o tym, że zapalenie uszu odpowiada procesowi zapalnemu, natomiast nie jest to pełne rozpoznanie. Istnieją choroby ogólnoustrojowe, którym towarzyszy zapalenie, co więcej w niektórych przypadkach może to być jedyny objaw kliniczny. Nie rozpoznanie pierwotnej przyczyny zapaleń może być główną przyczyną nieskuteczności terapii leczniczej. Zwykle brak efektów związany jest także z przedwczesnym przerwaniem kuracji leczniczej. W niektórych przypadkach, by uniknąć nawrotów choroby potrzebne jest długotrwałe leczenie, nawet kilka miesięcy. Metody terapii są bardzo różne, a sposób leczenia jest zawsze dostosowywany indywidualnie do każdego przypadku. Obejmuje m. in. ocenę cytologiczną wysięków z ucha dla określenia typu procesu chorobowego i obecności drobno-ustrojów, płukanie przewodu, w celu usunięcia wysięku i zdezynfekowania kanału słuchowego oraz rozpoczęcie terapii celowanej na eliminację choroby podstawowej i leczenie powstałych zmian wtórnych. Bardzo często stosuje się leki miejscowo, zawierające glikokortykosteroidy, antybiotyki, środki przeciwzapalne, przeciwgrzybicze oraz przeciwpasożytnicze. W niektórych przypadkach konieczne może być zastosowanie terapii antybiotykowej i przeciwzapalnej ogólnie. Zdarza się, że jedyną skuteczną terapią leczniczą jest zabieg chirurgiczny odsłonięcia części przewodu słuchowego lub całkowite usunięcie kanału.

Czym różnią się w działaniu krople, płukanki 
i żele do higieny uszu czworonogów?
Przy wyborze odpowiedniego składu produktu leczniczego, uwzględnia się także podłoże leku: podłoża oleiste lub maści powinny być stosowane przy suchym zapaleniu ucha z towarzyszącymi łuskami, z kolei podłoża wodniste (lotiony czy roztwory) stosowane są w przypadkach wysiękowego zapalenia ucha. Środki stosowane do płukania usuwają wydzielinę, toksyny bakteryjne i złuszczone komórki.

Jak zabezpieczyć zwierzę przed stanem zapalnym przewodu słuchowego?
Pamiętajmy o stałej higienie przewodów słuchowych i małżowin usznych zwierząt, ale również 
o regularnym stosowaniu środków przeciwpasożytniczych, odpowiedniej diety oraz w niektórych przypadkach suplementacji mineralno-witaminowej. Indywidualny program pielęgnacyjny polega na usunięciu lub ograniczeniu wpływu czynników predysponujących, co w dużym stopniu może zapobiec nawrotom choroby czy jej wystąpieniu. By obniżyć wilgotność kanału słuchowego zaleca się, na przykład wydepilowanie nadmiernego owłosienia z ucha czy też, jeżeli stan na to pozwala, czyszczenie kanałów słuchowych pupila w domu, w celu ułatwienia ewakuacji gromadzącego się wysięku związanego z zapaleniem. Takie czynności i ich częstotliwość wykonywane są środkami pielęgnacyjnymi i leczniczymi indywidualnie dobranymi do potrzeb zwierzęcia.