Artykuły

Składniki mineralne w żywieniu psów i kotów

42a4abfe8e33068b17817b783d3f1f33ozpk1101.jpg
dr inż.
Jacek Wilczak

Składniki mineralne są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów biochemicznych i fizjologicznych u zwierząt, warunkując ich wzrost, rozwój oraz zdrowie.
Na pytania odpowiada dr inż. Jacek Wilczak z Zakładu Dietetyki, Katedry Nauk Fizjologicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie.

Dlaczego dostarczanie z pożywieniem składników mineralnych jest tak ważne dla naszych czworonożnych podopiecznych?
W żywieniu psów i kotów niezmiernie istotnym aspektem jest źródło składników mineralnych, które w największym stopniu regulują większość procesów metabolicznych zachodzących w organizmach żywych. Ważne jest, aby ich ilość była adekwatna do zapotrzebowania – szczególnie 
w przypadku żywienia zwierząt młodych i rosnących, u których ilość składników mineralnych będzie decydowała o jakości ich dalszego życia. 
W przypadku psów ras dużych należy pamiętać 
o przestrzeganiu ściśle określonych ilości związków mineralnych w diecie – zbyt mała lub zbyt duża ich ilość może w konsekwencji doprowadzić do nieprawidłowego rozwoju układów kostnego, mięśniowego lub nerwowego. Ze względów żywieniowych, i aby zapewnić prawidłowy wzrost, najistotniejszą rolę pełnią takie składniki jak: wapń, fosfor, mangan, miedź i żelazo. Ich źródła, jak i wzajemne proporcje, są wyznacznikiem jakości karmy wykorzystywanej w żywieniu psów 
i kotów.

Jakie funkcje spełniają składniki mineralne?
Składniki mineralne stanowią materiał budulcowy kości, zębów, skóry i włosów (wapń, fosfor, magnez, siarka, fluor); wchodzą w skład związków o podstawowym znaczeniu dla funkcjonowania organizmu, np. hemoglobiny, mioglobiny (żelazo), tyroksyny (jod), witaminy B12 (kobalt), związków wysokoenergetycznych (potas), a także enzymów, stanowiąc ich integralną część lub pełniąc funkcję aktywatora (cynk, mangan); utrzymują trójwymiarową strukturę cząsteczek ważnych biologicznie związków, np. podwójnej spirali DNA (magnez, cynk) oraz odgrywają podstawą rolę w gospodarce wodno-elektrolitowej (sód, potas, chlor), utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej i pobudliwości nerwowo-mięśniowej.

Które ze składników odgrywają szczególną rolę?
Wapń jest pierwiastkiem ważnym dla prawidłowego funkcjonowania układu kostnego, mięśniowego i nerwowego. W przypadku jego niedoboru lub występowania mechanizmów hamujących jego wchłanianie, może dochodzić do zaburzeń ze strony układu mięśniowego. Dodatkowo wapń opóźnia wystąpienie zmęczenia mięśni poprzez zwiększenie pobierania przez nie tlenu i skrócenie czasu potrzebnego na ich regenerację. Poza tym jest on niezbędnym składnikiem do prawidłowej pracy serca, gdyż warunkuje siłę i częstotliwość skurczów serca. Wapń jest także jednym z czynników krzepnięcia krwi odpowiedzialnym za tworzenie hemoglobiny i utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej oraz jest czynnikiem aktywującym reakcje antygen – przeciwciało. Ale najważniejsza funkcja wapnia, polega na tworzeniu trwałej 
i mocnej podstawy dla prawidłowej budowy kości.
Fosfor, obok wapnia, jest podstawowym składnikiem budulcowym kości. Jest składnikiem związków wysokoenergetycznych, których hydroliza uwalnia energię dla funkcjonowania każdej komórki, a reszta fosforanowa wchodzi w skład kwasów nukleinowych, lecytyny, kefaliny, błon komórkowych oraz elementów morfotycznych krwi. Składnik ten bierze udział w reakcjach fosforylacji białek i jest odpowiedzialny za utrzymanie pH krwi (składnik buforów), a także odgrywa bardzo istotną rolę w utlenianiu i metabolizowaniu węglowodanów.

Do czego może prowadzić nadmiar lub niedobór wapnia i fosforu w diecie zwierzaków?
W przypadku wapnia i fosforu najważniejsze są wzajemne proporcje pomiędzy nimi – jeżeli będą one utrzymywane na poziomie 1,2:1 lub 1,25:1 możemy mieć pewność, że nie doprowadzimy do zachwiania równowagi wapnia i fosforu w organizmie, czego końcowym efektem mogłoby być odwa-pnienie kości, ich kruchość i łamliwość lub nadmierne zwapnienie, hamujące np. wzrost organizmu.

W jaki sposób zachować zatem właściwe proporcje między nimi?
Żywienie psów i kotów karmą domową, jeżeli nie jest suplementowane preparatami mineralnymi, nie jest w stanie zapewnić dostatecznej ilości wapnia, a nawet może przyczyniać się do nadmiaru fosforu. Dlatego alternatywą są karmy mokre i suche, w których producent zobowiązany jest zagwarantować optymalną ilość wapnia i pozostałych składników mineralnych. W karmach mokrych jako dodatkowe źródło składników mineralnych może być zastosowana miazga kostno-mięsna 
– cenne źródło wapnia, fosforu czy manganu oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych.