Artykuły

W ostatnich latach mocno rozwinęła się rehabilitacja weterynaryjna. Dostępne są praktycznie wszystkie zabiegi, które wykonuje się w fizjoterapii człowieka. W związku z tym lekarz weterynarii ma do dyspozycji szereg specjalistycznych terapii, możliwych do zastosowania w postępowaniu pooperacyjnym, co z pewnością skraca czas rekonwalescencji pacjenta, a w niektórych przypadkach umożliwia odzyskanie większej sprawności.

Po jakich zabiegach ortopedycznych wskazana jest rehabilitacja fizjoterapeutyczna?
Właściwie po każdym zabiegu ortopedycznym zabiegi fizjoterapeutyczne przynoszą ogromne korzyści. Istnieją pewne ograniczenia: w przypadku ruchów biernych – konieczne czasowe unieruchomienie, w przypadku bieżni wodnej – szwy, przy nowotworach pole magnetyczne itd. Nowoczesne metody leczenia zerwania więzadła krzyżowego przedniego czy też leczenia uszkodzeń chrząstki stawowej nie wymagają unieruchomienia stawu. Pacjenci zaczynają obciążać operowaną kończynę właściwie „od razu” po zabiegu.
Z jednej strony jest to oczekiwany rezultat, jednak niekontrolowany ruch może prowadzić do reoperacji. W tych sytuacjach fizjoterapia ma na celu nie, jak najszybsze uruchomienie kończyny, a wzmocnienie tkanek, zwiększenie przepływu krwi czy też przyspieszenie procesów regeneracji. Bardzo istotna jest współpraca z wyszkolonymi fizjoterapeutami znającymi nowoczesne techniki operacyjne.

Czy rozpoznając ból u psa powinno się natychmiast udać do lekarza weterynarii?
W tych przypadkach, w których ból u czworonoga jest związany z ostrym stanem chorobowym, takim jak np.: skręt lub rozszerzenie żołądka, niedrożność przewodu pokarmowego, uwięźnięta przepuklina czy niemożność oddania moczu, trzeba jak najszybciej skontaktować się z lekarzem weterynarii. W tych sytuacjach o rokowaniach decydują godziny. Inaczej sytuacja wygląda wśród właścicieli psów ras dużych oraz olbrzymich. Psy te predysponowane są do rozwojowych chorób stawów. Objawy bólu są często ignorowane, duża część pacjentów trafia do lekarza dopiero po kilkumiesięcznym okresie kulawizny.
A przecież skuteczność leczenia uzależniona jest od wieku zwierzęcia i czasu zdiagnozowania, bo im wcześniej zacznie się terapię, tym rokowanie jest bardziej pomyślne.

Jakie badania diagnostyczne wykonuje się u psów, które cierpią na dolegliwości bólowe?
Pytanie to jest bardzo ważne, jeżeli mamy na uwadze badania dodatkowe, które powinny być wykonane przed zastosowaniem leków u starszych psów z chorobą zwyrodnieniową. Jak wiadomo, leczenie to jest długotrwałe i opiera się głównie na niesteroidowych lekach przeciwzapalnych. Środki te mają wysoki indeks bezpieczeństwa nawet przy kilkunastotygodniowym stosowaniu. Terapia powinna być poprzedzona podstawowymi badaniami biochemicznymi oraz morfologią krwi, co ma związek z oceną funkcji narządów biorących udział w ich metabolizmie.

---

Na czym polega rehabilitacja psów po zabiegach ortopedycznych?
Kinezyterapia, polega na wykonywaniu ćwiczeń ruchowych, zarówno aktywnych jak i biernych.  Hydroterapia, to ćwiczenia wykonywane w wodzie. Kolejne zabiegi, to masaż i laseroterapia, do której wykorzystuje się światło lasera, działające biostymulacyjnie na komórki organizmu. Magnetoterapia wpływa na szereg procesów wewnątrzkomórkowych. W elektrostymulacji, przy pomocy prądu elektrycznego, w zależności od jego parametrów, może wzmacniać mięśnie lub działać przeciwbólowo. Ultradźwięki stanowią swego rodzaju połączenie mikromasażu z efektem rozgrzewającym tkanki, a w termoterapii stosuje się leczenie zimnem lub ciepłem.

Jak szybko, po zabiegu ortopedycznym, zwierzę dochodzi do siebie?
Czas rekonwalescencji pacjenta jest bardzo indywidualną sprawą, na którą ma wpływ cały szereg czynników, począwszy od cech osobniczych (wiek pacjenta, stan ogólny, rodzaj schorzenia, które jest powodem operacji, zdolności regeneracyjne, etc.), a kończąc na tym, jaki rodzaj zabiegu był wykonywany, jak szybko była podjęta rehabilitacja. Okres ten może wahać się od kilku dni do kilku miesięcy. Na pewno czas zdrowienia można przyśpieszyć wdrażając w odpowiednim momencie rehabilitację. Im wcześniej zostanie ona zaordynowana tym lepiej. Terapeuta musi zaplanować odpowiednie postępowanie, indywidualnie dla każdego pacjenta, jeszcze przed zabiegiem chirurgicznym. Niektóre procedury stosuje się od razu po zabiegu lub w trakcie wybudzania pacjenta z narkozy, a czasem terapię zaczyna się nawet przed zaplanowanym zabiegiem chirurgicznym (np.: bierne ruchy). Inne zabiegi można przeprowadzić dopiero po upływie pewnego czasu od zabiegu (np.: hydroterapia – po zagojeniu się szwu chirurgicznego.

Jaką rolę (w domu i w gabinecie) ma do spełnienia właściciel psa w czasie rehabilitacji?
Rola właściciela w procesie rehabilitacji jest niekiedy determinująca, szczególnie, jeżeli chodzi o opiekę w domu. To on, musi mu zagwarantować odpowiednie warunki. Najważniejsze jest, by stosować się do zaleceń terapeuty, nawet z pozoru błahych. Nieprzestrzeganie ich może zniweczyć cały proces rehabilitacji. Są to ćwiczenia fizyczne (np.: bierne ćwiczenia zakresu ruchu), dozowanie odpowiednie dawki ruchu (np.: ilość, długość i tempo spacerów) oraz utrzymywanie specjalnej higieny (np.: zapobieganie otarciom i odleżynom). Ważne są zalecenia innych specjalistów, które pośrednio mają wpływ na przebieg rehabilitacji (np.: stosowanie odpowiedniej diety, podawanie leków). W gabinecie, rola właściciela sprowadza się głównie do pomocy w przytrzymaniu pacjenta w odpowiedniej pozycji, umożliwiającej przeprowadzenie zabiegów fizjoterapeutycznych oraz uważnego wysłuchania zaleceń terapeuty.

Jakie ćwiczenia rehabilitacyjne, po zabiegach ortopedycznych, właściciel wykonuje z psem?
W przypadku pacjentów po zabiegach ortopedycznych będą to, przede wszystkim, bierne ćwiczenia zakresu ruchu tzw. PROM, zachęcanie do obciążania operowanej kończyny (co czasem wymaga zastosowania różnych technik), masaż relaksacyjny z elementami drenażu limfatycznego i ćwiczenia ruchowe (np.: wchodzenie po schodach, tzw. taczkowanie lub taniec). Pracę z czworonogiem ułatwiają właścicielowi piłki rehabilitacyjne oraz tzw. cold/hot pack. Są to specjalne żelowe woreczki, dzięki którym można zrobić okład rozgrzewający przed ćwiczeniami lub okład schładzający po ćwiczeniach. Ćwiczenia w domu wykonuje się tylko po uzgodnieniu z terapeutą.

Czy psy lubią rehabilitację?
Na pewno tak, w sytuacji, gdy polubią terapeutę, a zabiegi nie sprawiają im dyskomfortu. Większość zabiegów fizjoterapeutycznych nie jest bolesnych dla psa, wręcz nic się nie odczuwa (magnetoterapia). Niektóre zabiegi powodują łagodne doznania (lekkie mrowienie przy elektrostymulacji). Pewne procedury mogą stwarzać nieco większy dyskomfort (ćwiczenia ruchowe, rozciąganie). Należy pamiętać, że każdy organizm ma inny próg reakcji na bodźce fizyczne. Rehabilitacja powinna być tak zaplanowana i przeprowadzona, by nie powodować silnych odczuć bólowych. Warto zapewnić psu jak największy komfort podczas wizyt rehabilitacyjnych. Możemy zabrać pupilowi jego kocyk i ulubioną zabawkę. Część ćwiczeń można przeprowadzić w formie zabawy z psem, nie zaszkodzą też „czułe słówka” i głaskanie w trakcie wizyty. Ważnym punktem spotkania (czasem nudnego dla psa) jest jakaś forma nagrody (np.: smakołyk, głaskanie, zabawa, zabawka) tak, by pies kojarzył, że po wszystkim czeka go coś miłego.

Czy każdego psa można poddać czynnościom rehabilitacyjnym?
W zasadzie tak. Oczywiście istnieje cały szereg przeciwwskazań do stosowania różnych terapii i nie wszystko można stosować u każdego. Są grupy pacjentów z ciężkimi schorzeniami (np.: pacjenci onkologiczni), u których rehabilitacja jest mocno ograniczona. Jednakże chodzi o usprawnienie chorego pacjenta – całkowite lub możliwie jak najlepsze. Zawsze, nawet w bardzo ciężkich przypadkach), możemy poprawić pacjentowi komfort życia. Poza rodzajem schorzenia i stopniem jego zaawansowania należy wziąć pod uwagę jeszcze temperament i usposobienie psa. Niekiedy może wystąpić trudność z przeprowadzeniem danej terapii ze względu na nietolerowanie jej przez pacjenta (np.: nieprzyjemne odczucia przy elektrostymulacji, lub strach przed wodą przy hydroterapii). Wówczas należy rozważyć inne rozwiązania.