Artykuły

Małpy człekokształtne są najbardziej podobnymi do ludzi istotami na ziemi. Świadczą o tym ich cechy anatomiczne, zdolność do porozumiewania, organizacji społecznej, pomysłowość i inteligencja. Czy wiesz, że nie tylko człowiek posługuje się narzędziami? W lasach równikowych, z dala od ludzi, żyją istoty rozumne, które potrafią wyciągać wnioski z obserwacji i wykorzystywać rozmaite przedmioty do własnych celów.MAŁPOM NA RATUNEK
"Małpy człekokształtne" to tytuł dwuczęściowego dokumentu, który w październiku zostanie wyemitowany na Animal Planet. Program osnuty jest wokół osoby Jane Goodall. Warto zapamiętać jej nazwisko. Jest ona znanym na całym świecie primatologiem, czyli naukowcem badającym naczelne. Ta drobna Angielka spędziła trzydzieści lat wśród dzikiej przyrody, obserwując w Afryce szympansy żyjące na wolności. To dzięki jej badaniom poznaliśmy bliżej zwyczaje i naturę tych naczelnych. Obecnie prowadzi działalność na rzecz ochrony małp: zbiera pieniądze na rozwój badań, walczy o lepsze warunki dla tych zwierząt w niewoli i laboratoriach, wykłada, dzieląc się swoją wiedzą na ich temat. Jej pomoc jest nieoceniona. Na małpy nielegalnie poluje się dla ich mięsa i skór, niszczy się ich środowisko, wyłapuje do ogrodów zoologicznych, sprzedaje prywatnym właścicielom. Wymarcie grozi wszystkim gatunkom z rodziny człekokształtnych, zarówno gibonom z Azji, jak i wielkim małpom: gorylom, orangutanom, szympansom i bonobo. Za niespełna dwadzieścia lat możemy nie spotkać ich już nigdzie na wolności.

ŁAGODNI JAROSZE
Największymi małpami człekokształtnymi są goryle, samce mogą osiągać wagę do dwustu kilogramów i wysokość niemal dwóch metrów. Duża głowa, masywne ciało pokryte gęstą, czarną sierścią, długie ręce, a krótkie nogi nadają im groźny wygląd. Zamieszkują lasy środkowej Afryki, trzymając się w grupach z dominującym, srebrnogrzbietym samcem na czele. To właśnie on, kiedy chce odstraszyć intruza, przybiera charakterystyczną, agresywną pozycję: staje na tylnich łapach, otwiera paszczę, ryczy, po czym uderza pięściami w klatkę piersiową i łamie okoliczne gałęzie. Można się go przestraszyć, choć tak naprawdę te naczelne są dość łagodne. Nad kłótnie bardziej sobie cenią spędzanie długich godzin wśród gęstych zarośli, wygrzewanie w słońcu i jedzenie liści, pędów bambusa, owoców i larw. Dobrze wiedzą, że tak jak sobie pościelą, tak się wyśpią, ponieważ co noc splatają na ziemi nowe legowiska z gałęzi. Samice, które co kilka lat rodzą po jednym maluchu, śpią w nich wraz z gorylątkami. W ciągu dnia noszą je na grzbiecie i oddają się wspólnej zabawie. Goryle łączą silne więzi rodzinne: samica nie zbliża się do innego samca, dopóki żyje jej partner, młode pozostają pod opieką matki przez około cztery lata. W obrębie swej zintegrowanej grupy porozumiewają się za pomocą rozbudowanego systemu dźwięków i gestów, dlatego tak fascynujące jest ich obserwowanie. Niestety wszystkie podgatunki: goryl nizinny i górski mają status zagrożonych z powodu wycinania terenów leśnych i kłusownictwa.

LEŚNI LUDZIE
Drudzy co do wielkości przedstawiciele człekokształtnych to orangutany. Są znani z długiej, rudawej sierści oraz z tzw. talerzy policzkowych, które występują u starszych samców. W języku malajskim słowo orangutan oznacza leśnego człowieka. Nie bez powodu. Te kudłate stworzenia są zwierzętami nadrzewnymi, całe życie spędzają w koronach drzew. Długimi rękami chwytają się gałęzi, dodatkowo owijając pień stopami. Przemieszczają się po nich powoli, gdyż są dość ciężkie (samce mogą ważyć do dziewięćdziesięciu kilogramów). Na drzewach śpią, wcześniej przygotowując sobie płaskie gniazda, wydają na świat potomstwo oraz szukają jedzenia: liści, ptasich jaj oraz fig, które szczególnie im smakują. Jako jedyne z rodziny człekokształtnych żyją samotnie. Można je spotkać w dżunglach na dwóch indonezyjskich wyspach: Borneo i Sumatrze. W obu tych miejscach nie są jednak bezpieczne, "ich" lasy są wycinane, a one same wyłapywane. Na wolności orangutany wykazują się dużym sprytem: w geście obrony rzucają patykami w drapieżniki. W niewoli niektóre z nich potrafiły nauczyć się języka migowego, prostych rachunków oraz rozwiązywania łamigłówek.

SPRYTNI WYNALAZCY
Przyjmuje się, że naszymi najbliższymi krewnymi ze świata zwierząt są szympansy. Przyglądając się im, możemy zauważyć, że potrafią okazywać emocje za pomocą mimiki, dźwięków i gestów. Odsłaniają zęby, gdy są zaniepokojone; łączą wargi i pohukują, aby przekazać informacje na dalekie odległości. Jane Goodall odkryła, że szympansy wykorzystują narzędzia, co świadczy o ich dużej inteligencji. Rozwiązują problemy, uczą się na błędach, planują i świadomie zachowują się tak a nie inaczej. Posługują się gałązką, aby wyciągnąć termity z kopca, a przeżute liście zanurzone w strumieniu traktują jako gąbkę, z której wyciskają wodę do picia. Aby rozbić orzech kokosowy długo szukają odpowiedniego kamienia, często zapamiętują go i wracają po niego wielokrotnie. Zdobyte umiejętności przekazują młodym osobnikom. Szympansy żyją w dużych społecznościach. Wiele czasu spędzają na wspólnych polowaniach i wzajemnym iskaniu, czyli czyszczeniu sierści, które pomaga im utrzymać dobre stosunki w grupie, a nawet zyskać sprzymierzeńców. Jane Goodall przekonała się, że te niegroźnie wyglądające stworzenia potrafią bezwzględnie bronić terytorium grupy i w efekcie nawet zabić przedstawiciela tego samego gatunku! Wykorzystuje się je w tresurze i badaniach laboratoryjnych, dlatego na rodzimych terenach zachodniej i środkowej Afryki pojawiają się coraz rzadziej.

NADZIEJA NA OCALENIE
Dziko żyjące goryle i orangutany mogą żyć do pięćdziesięciu lat, szympansy do sześćdziesięciu. Jednak wiele z nich nie ma szansy doczekać tak późnego wieku w ich naturalnym środowisku. Nowa seria programów "Małpi biznes" na Animal Planet pomaga przywrócić nadzieję na to, że dla naczelnych znajdzie się bezpieczne miejsce na ziemi. Choćby w... Anglii. Poznamy Jima i Alison Croninów, którzy pracują w największym rezerwacie małp człekokształtnych w Europie. W angielskim hrabstwie Dorset przedstawiciele naczelnych mają wszystko czego potrzebują, a z czego niestety nie mogą korzystać na wolności.







Wejdź na strony internetowe www.animalplanet.pl