Artykuły

Na pytania odpowiada lek. wet. Katarzyna Kubik
z kliniki weterynaryjnej w Laskach k. Warszawy

Ektopasożyty to organizmy bytujące na skórze i sierści czworonogów. Możemy zaliczyć do nich wiele gatunków, jednak do najniebezpieczniejszych należą kleszcze. Okres ich aktywności trwa w obecnym klimacie nawet cały rok.

Co to są ektopasożyty? Które mogą być groźne dla psa i kota?

Ektopasożyty, to inaczej pasożyty zewnętrzne – organizmy cudzożywne bytujące poza organizmem lub na powierzchni organizmu żywiciela, karmiące się jego płynami ustrojowymi lub elementami jego pokrycia. Wiele z nich może być niebezpiecznych dla naszych pupili, nie tylko oddziałując bezpośrednio na ich organizm, ale także pełniąc rolę wektorów dla wielu patogenów, wywołujących groźne dla zwierząt choroby. Najbardziej znane i powszechne są pchły – krwiopijne owady, które najczęściej znajdziemy na szyi, pysku oraz grzbiecie zwierzęcia. U uczulonych na pchlą ślinę zwierząt mogą wywoływać silną reakcję immunologiczną czyli tak zwane alergiczne pchle zapalenie skóry. Pchły mogą przenosić jaja tasiemca (pies i kot wprowadza pasożyta połykając zarażoną pchłę podczas higieny sierści), a także bakterie z rodzaju Bartonella. U młodych zwierząt intensywne inwazje pcheł mogą prowadzić do niedokrwistości. Kleszcze to kolejni krwiopijcy – atakują sezonowo z największą intensywnością w czasie wiosny i jesieni. Można je spotkać nawet w lutym. Sezon aktywności rozpoczyna się, gdy temperatura zewnętrzna przekroczy 5 stopni Celsjusza. Obecnie są bardzo powszechne. Spotkamy je nawet w centrach miast. Patogeny przenoszone przez kleszcze mogą wywołać wiele groźnych chorób. Świerzbowce mogą wywołać świerzb uszny i świerzb drążący (skórny).
Żyją one w warstwie rogowej naskórka, drążą tunele, składają w nich jaja i żywią się surowiczą wydzieliną oraz szczątkami komórek, które powstają podczas uszkadzania tkanek. Obecność pasożyta powoduje silny świąd (w wyniku uczulenia na ślinę oraz produkty przemiany materii pasożyta) – przez co zwierzę, drapiąc się – doprowadza do wtórnych ran, otarć i uszkodzeń skóry. Świerzb drążący jest bardzo zaraźliwy, dodatkowo może atakować człowieka. Roztocza z rodzaju Cheyletiella są powszechne w hodowlach i częściej atakują młode zwierzęta powodując świąd o różnym nasileniu.
Wszy żywią się krwią. U młodych zwierząt mogą powodować niedokrwistość. Wszoły żywią się złuszczonym naskórkiem. Inwazje obu pasożytów są bardzo irytujące ze względu na ich aktywne wędrówki, występuje silny świąd. Zwierzęta są niespokojne, pobudzone i drapiąc się doprowadzają do wtórnych uszkodzeń skóry i nadkażeń bakteryjnych. Jaja tych pasożytów – gnidy – są mocno przytwierdzone do sierści. Muchówki (ćmianki) mogą być nosicielami pasożytniczych pierwotniaków z rodzaju Leishmania, komary zaś są wektorami chorobotwórczych nicieni – skórnego (Dirofilaria repens) oraz sercowego (Dirofilaria immitis).

W jaki sposób dochodzi do zarażenia chorobą odkleszczową?

Kleszcze posiadają kłująco-gryzący aparat gębowy, działający w sposób ssąco-tłoczący. Wpijając się w skórę psa lub kota, wydzielają specyficzne rodzaje śliny. Która ma właściwości znieczulające. Zwierzę nie wyczuwa momentu wpicia. Wydzielina ta pozwala na trwałe umocowanie kleszcza w skórze ofiary. Pasożyt ssąc krew, wprowadza również drugi rodzaj śliny – w niej występują substancje zapobiegające krzepnięciu krwi, toksyny i co najważniejsze patogeny będące zagrożeniem dla zdrowia żywiciela.

Jakie choroby mogą być przenoszone przez kleszcze?

Do chorób przenoszonych przez kleszcze należą borelioza, babeszjoza, erlichioza, anaplazmoza i odkleszczowe zapalenie opon mózgowych i mózgu. Babeszjoza – inaczej piroplazmoza – wywoływana jest przez pierwotniaki z rodzaju Babesia, przenikające i rozmnażające się przez podział we wnętrzu krwinek czerwonych. Dochodzi przez to do anemii w wyniku niszczenia erytrocytów oraz odpowiedzi układu immunologicznego żywiciela. W przebiegu boreliozy powodowanej przez krętka Borellia burgdorferi – dochodzi początkowo do wystąpienia objawów ogólnych (gorączki, apatii, braku apetytu), w drugim stadium do objawów wielonarządowych w tym niewydolności serca lub nerek, a w tzw. stadium przewlekłej infekcji do wielostawowego zapalenia dużych stawów i tzw. Neuroboreliozy. Erlichioza ujawnia się 1-4 miesiące po ukąszeniu przez kleszcza i objawia się m.in postępującym spadkiem masy ciała, dusznością, niedokrwistością, objawami neurologicznymi, wybroczynami i krwawieniami z nosa. Anaplazmoza – w zależności od gatunku, którym jest zarażone zwierzę może atakować albo neutrofile i eozynofile powodując zapalenie i/lub powiększenie takich narządów jak wątroba, śledziona, płuca, węzły chłonne, nerki oraz szpik lub płytki krwi, czemu towarzyszą krwawienia z nosa i dziąseł, wybroczyny, gorączka i apatia. W przebiegu odkleszczowego zapalenia mózgu dochodzi do zakażenia ośrodkowego układu nerwowego z towarzyszącą gorączką i ciężkimi objawami neurologicznymi.

Jakie mogą być objawy babeszjozy?

Objawy wystąpić mogą w ciągu kilku dni (zwykle 3-4) od ukąszenia kleszcza, jednak czasem mogą pojawić się po kilku tygodniach. Do najczęściej zgłaszanych przez opiekunów objawów należą: nagle pojawiające się osłabienie, apatia, brak apetytu, niechęć do poruszania, czasami szybszy oddech, biegunka, wymioty, ciemnobrązowy kolor moczu. Niekiedy występują objawy neurologiczne, ataksja. W gabinecie podczas badania klinicznego dodatkowo stwierdzamy bladość lub zażółcenie błon śluzowych, przyspieszoną akcję serca, powiększenie śledziony, wątroby i wysoką gorączkę mogącą sięgać nawet do 41,5 stopnia Celsjusza. W badaniu morfologii krwi mamy do czynienia ze zmniejszeniem ilości krwinek czerwonych, płytek krwi, zmniejszonym stężeniem hemoglobiny oraz hematokrytem i zwiększeniem ilości krwinek białych. W badaniu biochemicznym surowicy, mogą wystąpić znaczne podwyższenia wartości parametrów nerkowych i/lub enzymów wątrobowych. Przy podejrzeniu babeszjozy wykonuje się również badanie rozmazu krwi, podczas którego można stwierdzić obecność pierwotniaków wewnątrz krwinek.

Na czym polega profilaktyka, która ma na celu do minimum ograniczyć możliwość zarażenia chorobą przenoszoną przez kleszcze?

Jeżeli jest to możliwe, należy unikać miejsc, gdzie mogą występować kleszcze, szczególnie w miesiącach, w których są najbardziej aktywne. Po każdym spacerze powinno się obejrzeć dokładnie skórę zwierzęcia i niezwłocznie usunąć pasożyty, jeżeli zostaną znalezione. Najlepiej użyć specjalnych przyrządów do usuwania kleszczy lub zgłosić się do najbliższej przychodni weterynaryjnej. Należy unikać smarowania kleszcza jakimikolwiek substancjami (masło, olej, alkohol). Bardzo ważne jest regularne stosowanie środków przeciwko kleszczom, szczególnie długo działających i wodoodpornych przez cały okres zwiększonej aktywności kleszczy. Warto skonsultować się z lekarzem weterynarii, który dobierze odpowiedni preparat dla naszego pupila.