Artykuły

Na pytania odpowiada prof. dr hab. Joanna Zajkowska
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.

Kleszczowe zapalenie mózgu jest bardzo groźną chorobą. Grupą szczególnie narażoną na zachorowanie są opiekunowie zwierząt. Wychodząc na spacer z czworonogiem, udajemy się bowiem do miejsc bytowania kleszczy. Biegający wokół nas pies swoim zapachem, ruchem alarmuje kleszcze i powoduje, że pajęczaki, wyczuwając zbliżającego się potencjalnego żywiciela, gotowe są do ataku.

Co to jest Kleszczowe Zapalenie Mózgu?

Jest to najczęstsza wirusowa choroba układu nerwowego w warunkach europejskich, przenoszona przez kleszcze. Choroba, która jak sama nazwa wskazuje może spowodować zmiany zapalne mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych, rdzenia czy korzeni nerwowych. Choroba występuje w pasie klimatu umiarkowanego od dalekiej Syberii aż do Francji, Bułgarii czy Włoch. Bardzo dużo przypadków choroby notuje się we wszystkich krajach sąsiadujących z Polską jak Czechy Słowacja, Niemcy. W Polsce odnotowuje się coraz więcej przypadków zachorowań, ale według ekspertów dane te i tak są niedoszacowane.

Jak może dojść do zakażenia tą chorobą?

Najczęstszą przyczyną zakażenia jest ukłucie przez kleszcza. Jako że wirus KZM jest obecny w śliniankach tych pajęczaków, do transmisji dochodzi niemal od razu po przebiciu skóry. Rzadziej w Polsce, ale całkiem często w Niemczech czy Czechach może być to zakażenie pokarmowe, gdy spożywane jest mleko lub jego produkty nie poddane pasteryzacji, najczęściej są to sery lub mleko kozie.

Jakie są objawy KZM?

Wirusy KZM dostają się do skóry człowieka poprzez ukłucie kleszcza. Jeśli wirus nie zostanie wyeliminowane przez układ odpornościowy człowieka, namnaża się prowadząc do rozwoju choroby gorączkowej przypominającej grypę. Po kilku dniach przerwy mogą się pojawić objawy takie jak silny ból głowy, gorączka oraz objawy neurologiczne, rozpoznawane przez lekarza, nazywane zespołem oponowym.

Jak można zdiagnozować Kleszczowe Zapalenie Mózgu?

Początkowe objawy są bardzo podobne do grypy. Pojawia się gorączka, ból głowy, bóle mięśni i stawów. Jeśli takie objawy pojawiają się u nas w sezonie pozagrypowym, a dodatkowo po pokłuciu przez kleszcza, powinno to nas szczególnie zaniepokoić. Należy pamiętać, że większość pacjentów nie zauważa jednak takiego pokłucia, ponieważ kleszcz znieczula miejsce, w które się wbija. Na tym etapie choroba może się zakończyć. Jednak po kilku dniach poprawy może nastąpić faza neurologiczna. Wirus atakuje wówczas układ nerwowy. Zależnie od miejsc, które zajmuje – np. mózg, rdzeń kręgowy, może dojść do trwałych powikłań, takich jak porażenie kończyn, utrata słuchu, zaburzenia równowagi, zaburzenia psychiczne, zaburzenia oddychania. KZM może prowadzić do śmierci.

Jakie są metody leczenia?

Leczenie polega jedynie na łagodzeniu objawów. Jeśli mamy tylko objawy grypopodobne, leczenie jest takie jak w innych chorobach wirusowych, tzw. przeziębieniach. Możemy nawet nie wiedzieć ze sprawcą tej „grypy” jest wirus KZM. Jeśli wirus, który przedostał się do naszego organizmu nie zostanie wyeliminowany przez układ odpornościowy człowieka dochodzi do rozwoju choroby. Wtedy niezbędny jest kontakt z lekarzem, który decyduje o przebiegu leczenia.

Dlaczego w perspektywie ostatnich lat rośnie w Polsce liczba osób zakażonych KZM?

Zmiany klimatyczne w postaci łagodnej zimy, ciepłej szybkiej wiosny, wydłużenie okresu jesiennego sprzyjają aktywności kleszczy, wspólnemu żerowaniu kleszczy zakażonych i niezakażonych co powoduje, że kleszczy mamy więcej, a odsetek kleszczy zakażonych zwiększa się.

Czy właściciele psów są szczególnie narażeni na pokłucie przez kleszcza i powinni wiedzieć o KZM jak najwięcej?

Jest to grupa szczególnie narażona. Kleszcze wyczuwają zapach, ciepło, ruch zbliżającego się zwierzęcia i są przygotowane, aby zostać zgarnięte, przez zbliżający się ciepły kształt. Biegający obok nas pies sam zgarnia kleszcze, ale i przygotowuje wyczekujące pajęczaki ze zbliża się potencjalny żywiciel, którym może stać się człowiek.

Jakie są metody profilaktyki?

Profilaktyka polega na unikaniu w czasie spacerów ukłucia przez kleszcze, a więc odpowiednie ubranie, stosowanie środków odstraszających albo zniechęcających kleszcze do ukłucia naszej skóry. Jeśli jednak eksponujemy się często, najlepszą metodą jest po prostu szczepienie. Przyjęcie 3 dawek szczepionek w ciągu roku zabezpiecza na klika lat, a później jest to tylko jedna dawka przypominająca po kilku latach. Mając odpowiednią ilość przeciwciał po szczepieniu, mamy gwarancję ze wirus zostanie zniszczony zanim dotrze do układu nerwowego.