Artykuły

Na pytania odpowiada lek. wet. Katarzyna Sochoń
z Kliniki Weterynaryjnej w Warszawie.

Najbardziej charakterystycznym objawem niedrożności zatok okołoodbytowych jest tzw. „saneczkowanie”, kiedy to pies ciągnie pupę po podłodze, a także wylizywanie i wygryzanie okolicy odbytu. Opiekun nie powinien ignorować tych objawów, ponieważ niedrożność może prowadzić do zapalenia, groźnego dla zdrowia czworonoga.

Co to są gruczoły okołoodbytowe, gdzie się mieszczą i jaką pełnią rolę. W jaki sposób zwykle są opróżniane?

Zatoki okołoodbytowe u psów (potocznie nazywane gruczołami okołoodbytowymi) są parzystymi uchyłkami skóry, leżącymi pomiędzy zewnętrznym i wewnętrznym mięśniem, zwieraczem odbytu. Występują zarówno u samic jak i u samców. Wyścielone są mikroskopijnymi gruczołami apokrynowymi i łojowymi. Fizjologicznie gruczoły te produkują cuchnącą, gęstawą, żółto-szarą bądź brązową wydzielinę, która dodatkowo zawiera feromony. Jej swoisty i niepowtarzalny zapach stanowi swego rodzaju znak rozpoznawczy, identyfikacyjny, pomiędzy psami. Podczas defekacji i w sytuacjach silnego pobudzenia zwierzaka (stres, ekscytacja) wydzielina gruczołów zostaje wydalona na zewnątrz. Warunkiem koniecznym do samodzielnego opróżnienia zatok jest silny skurcz mięśnia zwieracza odbytu.

Jakie są przyczyny zaczopowania przewodów okołoodbytowych i jak pies je manifestuje?

Zwierzęta domowe w dużym stopniu utraciły zdolność samodzielnego opróżniania zatok okołoodbytowych. W przypadku przepełnienia, zaczopowania, należy ręcznie usunąć ich zawartość. Rutynowe badanie palpacyjne wykonane przez lekarza weterynarii i wyciśnięcie zalegającej wydzieliny może być pomocne we wczesnym wykryciu schorzeń zatok okołoodbytowych. Do najczęstszych problemów u psów należy zaliczyć niedrożność przewodów wyprowadzających oraz zapalenie zatok okołoodbytowych. Niedrożność przewodów wyprowadzających rozpoznaje się wówczas, gdy zatoka jest rozdęta i dość bolesna przy badaniu. Do niedrożności dochodzi na skutek dysfunkcji zatok. Zwiększa się wydzielniczość gruczołów, wydzielina robi się gęstsza, przez co utrudniony jest jej wypływ przez kanały na zewnątrz. Dochodzi do zaczopowania kanalików. Czynnikami sprzyjającymi zwiększeniu produkcji wydzieliny gruczołów są różnego rodzaju zakażenia, nieprawidłowo zbilansowana dieta (niedobór błonnika), czynniki hormonalne, alergiczne, choroby skóry, przewlekłe biegunki, zaparcia, otyłość, choroby kręgosłupa(zaburzenia neurologiczne), ale także czynniki idiopatyczne.

Na czym polega zapalenie zatok okołoodbytowych? Czym grożą powikłania przy nie leczonym zapaleniu?

Zapalenie zatok występuje stosunkowo często. U około 10% populacji psów, w każdym wieku i u każdej rasy i płci diagnozuje się to schorzenie. Najczęściej jest wywołane niedrożnością przewodów wyprowadzających, zakażeniem lub nadwrażliwością pokarmową. Podczas obmacywania zatok wykrywa się średniego stopnia ból, wydzielina jest najczęściej płynna, żółtawa, krwista lub ropna. W przebiegu choroby obserwuje się niepokój u psa, pogoń za ogonem, „saneczkowanie", popiskiwanie przy oddawaniu kału, czasem widoczne jest zapalenie skóry okolicy okołoodbytowej (rumień, obrzęk, świąd). W przypadku nawracających niedrożności, powtarzających się lub nieleczonych zatok, może dojść do powikłań. Najczęstszym z nich jest jest ropień i przetoka.

Jak często należy kontrolować zawartość gruczołów okołoodbytowych?

W warunkach fizjologicznych zawartość zatok jest usuwana podczas defekacji. Jednak należy pamiętać, że zatoki wymagają regularnej kontroli. Wzmożone zainteresowanie okolicą odbytu jest sygnałem, że należy je oczyścić.

Czy możemy mieć wpływ na regularne opróżnianie gruczołów?

Na regularne opróżnianie gruczołów ma wpływ odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w włókno pokarmowe. Suplementacja błonnika zwiększa objętość kału, ułatwia dostateczne opróżnienie zatok. Innym, dobrym środkiem uzupełniającym dietę jest pochodna smektytów – montmorylonit sodu, który poprzez swoje właściwości higroskopijne i adsorpcyjne wiąże wodę i toksyny w przewodzie pokarmowym, zagęszcza masę kałową. Odpowiednio zagęszczony kał, uciskając mechanicznie na zatoki, pomaga w ich opróżnianiu. Stosując tego typu preparat należy jednak zawsze zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania lub skontaktować z lekarzem weterynarii.