Artykuły

Sterylizacja medycznie i profilaktycznie

f38804c9f02b94d89ea2dd285446dd9emgalanty.jpg
NASZ EKSPERT
Na pytania 
odpowiada 
dr hab. Marek Galanty, 
prof. nadzw. SGGW 
Katedra Chorób 
Małych Zwierząt 
z Kliniką Wydziału 
Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

Sterylizacja ratuje życie w przypadku ropomacicza czy nowotworów narządów rodnych. Argumentem , skłaniającym do przeprowadzania tych zabiegów u zdrowych zwierząt niehodowlanych, jest profilaktyka chorób układu rozrodczego a w konsekwencji dłuższe życie naszych czworonożnych podopiecznych. Aspekt społeczny to zmniejszenie populacji bezpańskich zwierząt.

W jakim celu sterylizuje się zwierzęta?
Geneza tych zabiegów u zwierząt sięga okresu starożytności. Początkowo były to zabiegi sterylizacji zwierząt gospodarskich. Stosowano je dla potrzeb użytkowych, w celu pozyskania wyższej jakości mięsa. Obecnie zabiegi sterylizacji i kastracji są powszechne zarówno u zwierząt gospodarskich jak i towarzyszących. Wskazaniem do zabiegu sterylizacji mogą być powody medyczne 
i hodowlane. O wskazaniach hodowlanych decyduje zachowanie zwierzęcia (włóczęgostwo, chęć ucieczek, agresja, znakowanie terenu) lub jego bezdomność. Wskazania lekarskie do zabiegów kastracji można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich dotyczy zwierząt, które już cierpią na określone choroby. Druga to wskazania profilaktyczne, które zabezpieczają zwierzęta przed powstawaniem określonych chorób w przyszłości albo przed wznową już istniejącej choroby w późniejszym okresie (operacje chirurgiczne uprzedzające). Kastracja jest konieczna w przypadku chorób lub w stanach nowotworowych jąder u samców. Rutynowo wykonuje się kastrację przy torbielach lub przeroście gruczołu krokowego, jak również w stanach zapalnych i różnych postaciach wnętrostwa (brzuszne, pachwinowe, wysokomosznowe). Psy wnętrowskie cechuje wzmożona agresja i nadaktywność. Jądra samców obarczonych taką wadą znajdują się w niewłaściwym miejscu, więc mają wyższą ciepłotę, sprzyjającą nadmiernej produkcji hormonów płciowych męskich, co przekłada się na określone zachowania. Jeśli po stwierdzeniu wnętrostwa nie zostanie przeprowadzony zabieg kastracji, może nawet w krótkim okresie czasu dojść do powstania nowotworu jąder. Dodatkowo jądra mogą ulegać przemieszczaniu, dochodzi do skrętu, bolesności i objawów wstrząsowych – wtedy konieczne są natychmiastowe działania operacyjne. Kastracja psów (samców) zmniejsza ryzyko nawrotów guzów gruczołów łojowych okolicy okołoodbytowej (gruczolaki, gruczolakoraki). Wczesny zabieg praktycznie eliminuje występowanie tych guzów. Ryzyko powstania gruczolaków i gruczolakoraków gruczołów łojowych, zarówno u samców jak i u suk znacznie zmniejsza się u zwierząt, które w młodości zostały wysterylizowane. Sterylizacja u suk jest wykonywana profilaktycznie w chorobach gruczołu mlekowego, głównie w zmianach nowotworowych. Około 90 % guzów gruczołu mlekowego u kotek ma charakter złośliwy. U psów ten odsetek jest znacznie mniejszy – około 35-50%. Występowanie guzów ma związek z hormonami płciowymi żeńskimi, dlatego zabieg sterylizacji, podjęty odpowiednio wcześnie, zmniejsza ryzyko powstania problemów zdrowotnych. Sterylizacja suk przed pierwszą rują powoduje, że niebezpieczeństwo wystąpienia guzów sutka wynosi 0,05% (czyli 5 suk na 10 000 zachoruje). Jeżeli zabieg odbywa się pomiędzy pierwszą a druga rują ryzyko wzrasta do 8%. Natomiast sterylizacja po drugiej rui zwiększa to prawdopodobieństwo do 26%. 
U kotek wykonanie zabiegu sterylizacji przed 
1 rokiem życia oznacza 0,6% ryzyka wystąpienia nowotworu sutka. Usunięcie macicy, szyjki macicy oraz jajników z jajowodami eliminuje ryzyko powstania chorób tych narządów, nowotworów 
i wystąpienia ropomacicza. Analogicznie kastracja niweluje ryzyko zachorowania na raka jąder.

Na czym polega zabieg sterylizacji?
Zabieg sterylizacji i kastracji jest wykonywany 
w sposób bezbolesny, w różnych rodzajach znieczulenia, w zależności od płci, wieku i stanu ogólnego zwierzęcia. Obecnie dysponujemy szerokim spektrum doboru środków znieczulających. Zabieg można przeprowadzić praktycznie w każdym wieku, ale im wcześniej, tym korzyści zdrowotne na przyszłość są większe, co ma również ogromne znaczenie dla właściciela zwierzęcia. Wraz z rozwojem instrumentarium operacyjnego coraz częściej wykorzystuje się laparoskopię. Jest to chirurgia małoinwazyjna i stanowi alternatywę dla dwóch innych tradycyjnych dostępów operacyjnych stosowanych w zależności od wskazań lekarskich. U osobników płci męskiej stosuje się różne techniki podwiązywania i zabezpieczania naczyń krwionośnych i powrózka nasiennego. U małych zwierząt towarzyszących nie wykonuje się na ogół podwiązywania nasieniowodów, jak to ma miejsce w przypadku zwierząt gospodarskich, zwykle łączymy je z usunięciem jąder. U psów (samców) wskazaniem do poważniejszego zabiegu z usunięciem moszny są rany moszny oraz nowotwory jąder, kiedy chcemy zmniejszyć ryzyko wznowy nowotworowej lub zabezpieczyć pacjenta przed późniejszymi powikłaniami oraz dla ochrony przed powstawaniem surowiczaków, krwiaków i obrzęków, gdy worek mosznowy jest zbyt luźny a błona kurczliwa zbyt słaba. Szwy pooperacyjne zdejmuje się w ciągu 7-10 dni po zabiegu.

Czy sterylizacja ma wpływ na metabolizm?
Po zabiegu zmienia się przemiana materii i stosowanie tej samej karmy co przed zabiegiem, w tej samej ilości skutkuje tyciem rekonwalescenta. Są specjalne karmy dla zwierząt wysterylizowanych 
i wykastrowanych, które minimalizują ryzyko tendencji wzrostu wagi. Można sobie z tym poradzić, ale niezbędna jest dyscyplina właściciela, by kontrolował masę pupila i jego potrzeby zgodnie z zaleceniami dawek podawanych przez producenta karmy. Najlepiej zważyć czworonoga przed zabiegiem i wpisać dane do książeczki zdrowia, a potem raz w miesiącu sprawdzać czy nie doszło do przyrostu masy. Jeśli zwierzę tyje, to albo ma za mało ruchu albo otrzymuje za dużo pokarmu lub jest nadmiernie nagradzane smakołykami. Wystarczy zwiększyć jego aktywność fizyczną – zachęcam do dłuższych spacerów i dynamicznych zabaw.