Artykuły

Znajomość właściwości fizykochemicznych czynnych substancji leczniczych zawartych w materiale roślinnym lub zwierzęcym, pozwala na prawidłowe ich wykorzystanie w leczeniu schorzeń i dolegliwości nie tylko u ludzi, ale także zwierząt.

Na pytania odpowiada dr inż. Jacek Wilczak z Zakładu Dietetyki, Katedry Nauk Fizjologicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie.

Czy substancje biologicznie czynne można wykorzystywać dla osiągnięcia zamierzonego efektu terapeutycznego lub w profilaktyce?

W ciągu ostatniej dekady systematycznie wzrasta liczba doniesień naukowych dotyczących możliwości wykorzystania w żywieniu zarówno zwierząt, jak i ludzi związków biologicznie czynnych występujących w surowcach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Zainteresowanie to jest wynikiem licznych obserwacji i badań epidemiologicznych stwierdzających związek pomiędzy ilością spożywanych warzyw i owoców oraz innych źródeł tych składników, a zmniejszonym ryzykiem zachorowalności na niektóre choroby związane 
z nieprawidłowo zbilansowaną dietą. Brak wielu składników biologicznie czynnych (m.in. witamin, związków siarkowych, flawonoidów, izotiocjanianów, katechin), niedostateczna ilość poszczególnych frakcji włókna pokarmowego, nieprawidłowy stosunek nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodzin n-3 i n-6, niedobory białka, złe 
proporcje pomiędzy poszczególnymi składniki mineralnymi, czy dieta oparta na żywności wysoce przetworzonej, to tylko niektóre przyczyny, które leżą u podłoża rozwoju takich chorób jak: otyłość, cukrzyca typu II, niektóre rodzaje nowotworów (szczególnie dalszego odcinka przewodu pokarmowego), zmiany zwyrodnieniowe w układzie kostno-stawowym oraz w centralnym i obwodowym układzie nerwowym. Większość cennych 
i wysoce aktywnych biologicznie związków spożywanych jest wraz z dietą w postaci suplementów pokarmowych, bądź czynnych składników „żywności funkcjonalnej”.

Flawonoidy są składnikami ziół i roślin, które wykorzystywano już bardzo dawno do leczenia wielu chorób. Czy faktycznie mają one tak korzystny wpływ na zdrowie nie tylko nasze, ale także naszych milusińskich?

Rzeczywiście, tym składnikom przypisuje się szczególną rolę. Flawonoidy są grupą naturalnych przeciwutleniaczy. Są rozpowszechnione 
w świecie roślin, natomiast nie są syntetyzowane w organizmach zwierząt. Badania ostatnich lat potwierdzają możliwości bezpośredniego oddziaływania flawonoidów na aktywność enzymów lub ekspresję genów. Flawonoidy wykazują następujące właściwości biologiczne: blokują zdolność do wytwarzania szkodliwych wolnych rodników oraz mogą „zmiatać” już istniejące wolne rodniki działające na komórkę z zewnątrz 
i od wewnątrz; posiadają właściwości antyalergiczne oraz antyastmatyczne; wykazują cechy przeciwzapalne; zmniejszają następstwa stosowania leków przeciwzapalnych (nie powodują owrzodzeń przewodu pokarmowego); mają właściwości przeciwnowotworowe; stabilizując kolagen, wpływają na zahamowanie procesu zapalnego w chrząstce stawowej; wywierają ochronne działanie na komórki wątroby oraz zwiększają aktywność enzymów wątrobowych uczestniczących w detoksykacji organizmu. Pośród tak wielu możliwości oddziaływania flawonoidów na procesy biologiczne w żywych komórkach najważniejsze wydają się ich właściwości przeciwutleniające.

Czy ze względu na właściwości, które Pan wymienił, flawonoidy znajdują zastosowanie 
w karmach dla zwierząt?

Ze względu na swoje właściwości flawonoidy mogą być wykorzystywane jako przeciwutleniacze w karmach dla zwierząt. Substancje te mogą być dodawane bezpośrednio do karmy mokrej lub do tłuszczu, którym następnie napyla się karmy suche. W skuteczny sposób zabezpieczają one oleje przed procesami utleniania - o wiele efektywniej niż sztuczne konserwanty. Zaletą stosowania flawonoidów w produkcji karm dla zwierząt jest też możliwość zabezpieczania składników karmy przed niekorzystnymi zmianami oraz ich bezpośredni wpływ na procesy zachodzące 
w organizmie zwierząt.

Z kolei suplementacja diety zwierząt gotowymi preparatami zawierającymi flawonoidy, daje możliwość kontroli ich podawania oraz weryfikowania dawki. Dodatkowo wykorzystanie flawonoidów 
w produkcji preparatów wieloskładnikowych powoduje inne korzyści, polegające na ich ochronnym 
i stabilizującym wpływie na pozostałe składniki preparatów (m.in.: na wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 i n-6, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach czy aminokwasy siarkowe).

W świetle wyników najnowszych badań, flawonoidy budzą duże zainteresowanie przede wszystkim jako skuteczna broń przeciwko nowotworom (zwłaszcza jelita grubego) oraz chorób sercowo-naczyniowych. Ważne jest także to, że hamują one powstawanie zmian związanych ze starzeniem się organizmów.