Artykuły

dr inż.
Jacek Wilczak

Przyjmując psa pod swój dach, należy zapoznać się z podstawowymi zasadami żywienia, które zapewnią pupilowi zdrowie, prawidłowy rozwój i odpowiednią kondycję. Masa ciała, płeć, aktywność fizyczna, ciąża i laktacja są najistotniejszymi czynnikami wpływającymi na wielkość zapotrzebowania energetycznego. Bardzo ważne jest zatem, aby zrównoważyć ilość energii dostarczanej psu w pokarmie z faktycznym dziennym zapotrzebowaniem energetycznym. W przeciwnym razie możemy doprowadzić do niekorzystnych zmian w organizmie naszego czworonoga, skutkujących nadwagą i otyłością czy niedowagą.
Na pytania odpowiada dr inż. Jacek Wilczak z Zakładu Dietetyki, Katedry Nauk Fizjologicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie.

Co oznacza „prawidłowe żywienie” w odniesieniu do naszego czworonożnego przyjaciela?
Podstawowym warunkiem utrzymania zdrowia psa na każdym etapie jego wzrostu i rozwoju jest dostarczenie mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych, mineralnych, witaminowych 
i innych biologicznie aktywnych komponentów, którym przypisuje się coraz więcej prozdrowotnych właściwości. Zapotrzebowanie na nie ulega zmianie wraz ze wzrostem szczenięcia. Zależy ono również od parametrów ciała wynikających m.in. 
z cech rasowych oraz takich stanów fizjologicznych jak ciąża i laktacja. Niebagatelne znaczenie ma także forma aktywności fizycznej – inne zapotrzebowanie na składniki odżywcze ma pies o dużej aktywności fizycznej, a inne leniwy kanapowiec.

Jaki jest najważniejszy czynnik pozwalający określić zapotrzebowanie psa na składniki odżywcze?
Najważniejszym czynnikiem, który należy brać pod uwagę przy określaniu zapotrzebowania psa,  jest jego aktualna masa ciała. Jej kontrola ma podstawowe znaczenie w profilaktyce otyłości i innych chorób metabolicznych. Znając masę ciała psa, możemy określić jego zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, mineralne i witaminowe zgodnie z normami, które zostały opracowane w oparciu o obserwacje psów na dietach pozbawionych lub z maksymalnym tolerowanym poziomem danego komponentu odżywczego. Można więc mieć pewność, że jeżeli dieta psa będzie zawierała wszystkie składniki w zalecanych ilościach, nie będziemy obserwować objawów schorzeń, będących skutkiem ich niedoboru lub nadmiaru. Właściciele, którzy zdecydowali się żywić swojego psa karmą suchą lub mokrą nie muszą przejmować się bilansowaniem diety swojego podopiecznego, gdyż zrobili to za nich producenci tych karm – właściciel musi tylko ściśle przestrzegać zaleceń producenta, jaką ilość karmy należy podać psu do miski. Natomiast wszystkie inne modele żywienia psa przenoszą odpowiedzialność na właściciela.

W jaki sposób zachować właściwy bilans energetyczny u psa?
Pamiętajmy, że dobowy wydatek energetyczny psa powinien być równoważony poprzez ilość energii znajdującej się w jego misce. Jeżeli ten bilans w jakąkolwiek stronę zostanie zbytnio przesunięty możemy mieć do czynienia z nadwagą lub niedożywieniem – oba stany wpływają na funkcjonowanie całego organizmu.
Przykładowo dobowe zapotrzebowanie energetyczne psa o masie ciała 10 kg o umiarkowanej aktywności fizycznej, przebywającego w komfortowych warunkach otoczenia (temperatura pokojowa), wymaga dostarczenia 630 kcal, podczas gdy w przypadku psa 50 kg aktywnego fizycznie – już 3500 kcal.

W jakich sytuacjach powinniśmy zapewnić zwierzeciu zwiększoną dawkę energii?
Czynnikami, które w znaczący sposób zwiększają zapotrzebowanie energetyczne suk są ciąża i laktacja. W zależności od stopnia zaawansowania ciąży oraz ilości szczeniąt w miocie, wzrasta zapotrzebowanie na energię. W czasie ciąży zapotrzebowanie na energię wzrasta od 25% (pierwsze 
4 tygodnie ciąży) do 200% (ostatnie 5 tygodni ciąży) w czasie laktacji należy zwiększyć zapotrzebowanie o 25% na każde szczenię w miocie. W przypadku szczeniąt, do osiągnięcia przez nie 50% masy ciała dorosłego osobnika, zapotrzebowanie na energię zwiększa się dwukrotnie. Prawidłowe określenie zapotrzebowania energetycznego szczeniąt jest bardzo istotne, a jednocześnie przysparza właścicielom najwięcej problemów. Inne zasady żywieniowe dotyczyć będą psów ras miniaturowych 
a inne psów ras dużych lub olbrzymich. Jednakże najistotniejszym czynnikiem zwiększającym zapotrzebowanie energetyczne psów jest wysiłek fizyczny. Ilość dostarczanej energii należy uzależnić od intensywności wysiłku fizycznego i tylko właściciel jest w stanie szacunkowo określić jego wielkość. Pies aktywny fizycznie potrafi spalić 
w czasie doby 5000-6000 kcal. Żywienie takiego psa musi być prowadzone w odpowiedni sposób – wykorzystując m.in. skoncentrowane źródła energii – w przeciwnym wypadku można doprowadzić do wycieńczenia organizmu.

Czy dzięki odpowiedniej diecie możemy regulować ilość energii, którą wykorzystują zwierzęta?
Składnikami odżywczymi znajdującymi się w diecie, które dostarczają energię w czasie utleniania są: tłuszcz, węglowodany i białka. Każdy z tych składników dostarcza innej ilości energii metabolicznej: 1 gram tłuszczu dostarcza 8,5 kcal, natomiast 1 gram węglowodanów strawnych i 1 gram białka ogólnego dostarczają po 3,5 kcal. Pojęcie „energia metaboliczna” dotyczy tej ilości energii, którą zwierzę wykorzystuje bezpośrednio w przemianach metabolicznych i która nie uwzględnia energii zawartej w niestrawionych resztkach pokarmu, gazach i płynach ustrojowych. W odpowiedni sposób dobierając składniki energetyczne, zarówno ilość, jak i ich źródło – możemy bezpośrednio regulować ilość energii, którą wykorzystają zwierzęta. Włókno pokarmowe, fityniany, rodzaj obróbki termicznej wpływają na ilość energii metabolicznej w karmie. W przypadku zwierząt 
z nadwagą i otyłych gęstość energetyczna (ilość energii przypadająca na 1 g gotowej karmy) powinna być niższa, aniżeli w przypadku psów aktywnych fizycznie np. psów zaprzęgowych.